در صنعت برای جلوگیری از خرابی دستگاه‌ها از تجهیزات کنترلی مختلفی استفاده می‌شود. به عنوان مثال در صنایع نیروگاهی و پتروشیمی در مسیر جریان

سیالاتی مثل آب، مایعات شیمیایی و … از پمپ استفاده می‌شود. پمپ انتقال دهنده مایعات در سیکل‌های بسته و باز است. ساختار بسیاری از دستگاه‌های سر راه

جریان سیالات مثل پمپ به گونه‌ای است که جریان در یک طرف عبور می‌دهند و در صورت برگشت جریان از خروجی به ورودی پمپ اتفاق حاصل شود منجر آسیب

به اجزاء داخلی پمپ و از کار افتادگی آن می‌شود. یکی از تجهیزات کاربردی که برای جلوگیری از برگشت جریان سیال به دستگاه‌هایی مثل پمپ استفاده می‌شود و

البته استفاده از آن لازم و ضروری است، چک ولو یا شیر یک طرفه است. چک ولو یکی از انواع ولوها می‌باشد که به عنوان یک تجهیز مهم و ضروری از آسیب به

سایر دستگاه‌ها و در پی آن هزینه‌های زیاد جلوگیری می‌کند. برای آشنایی با چک ولو، اجزاء و عملکرد انواع و کاربردهایی آشنا می شوید.

چک ولو یا شیر یک طرفه چیست؟

چک ولو (Check valve) که با اسامی شیر یک طرفه یا شیر غیر برگشتی (NRV) نیز شناخته می‌شود، یکی از انواع رایج شیرهای کاربردی در صنایع مختلف می‌باشد.

چک ولو قابلیت عبور سیالات در یک جهت را دارد و از برگشت سیال در سمت مخالف جهت جریان جلوگیری می‌کند.

در واقع مکانیزم چک ولوها به گونه‌ای است که فشار جریان سیال عبوری از خط لوله منجر به این می‌شود که دیسک/ پیستون/ توپ موجود در آنها باز شده و جریان

سیال از شیر در یک جهت عبور می‌کند. زمانی که فشار سیال کاهش می‌یابد و یا جریان در سمت مخالف جهت اصلی حرکت می‌کند، مکانیزم بازشونده چک ولو بسته

می‌شود و از برگشت جریان سیال جلوگیری می‌کند.

معرفی کامل چک ولو در 5 دقیقه

در پادکست زیر می توانید با چک ولو یا شیر یکطرفه ، نحوه عملکرد ، مزایا و معایب و انواع آنها آشنا شوید.

اهمیت استفاده از چک ولو

در برخی از کاربردها برگشت سیال در مسیر فرآیند می تواند صدمات و آسیب های جدی را به دستگاه هایی نظیر انواع پمپ، کمپرسور، سیستم های پایپینگ و …

وارد کند و در صورت استفاده از شیرهای دوطرفه این مشکل دو چندان شده و حتی منجر به از کار افتادن دستگاه های فوق می شود، بنابراین در این مواقع استفاده

از چک ولو یا شیر یک طرفه راه حلی مناسب، ارزان، موثر و آسان می باشد.

اجزا چک ولو

بطور کلی چک ولوها از اجزای بدنه، سیت، مکانیزم بازشونده (دیسک/ پیستون/ توپی) و درپوش تشکیل شده است.

 

نحوه عملکرد چک ولو یا شیر یک طرفه

همانطور که گفته شد چک ولو یا شیر یک طرفه جریان سیال عبوری از خود را فقط در یک جهت برقرار می کند. چک ولو دارای یک علامت جهت دار می باشد و هنگام

نصب بایستی به جهت نشان داده شده بر روی آن توجه شود و در جهتی که جریان سیال حرکت می کند باید در سیستم نصب شود.

در حالت اولیه و زمانی که سیال جریان ندارد مکانیزم بازشونده در حالت بسته می باشد و سیال از شیر یک طرفه عبور نمی کند. به محض اینکه سیال جریان پیدا می

کند و فشار به مکانیزم بازشونده وارد می شود، دیسک/ پیستون/ توپی از اتصال به سیت جدا و از حالت اولیه خود منحرف شده و به حالت باز در می آید و جریان

سیال برقرار می شود. چک ولو یا شیر یک طرفه به صورت خودکار و با توجه به میزان فشار سیال عبوری از آن باز و بسته می شوند.

زمانی که فشار جریان سیال پشت چک ولو از فشار جریان اصلی مدار بیشتر می شود و به نوعی جریان معکوس داشته باشیم، مکانیزم باز شونده به حالت بسته در

می آید و جریان قطع می شود و از برگشت سیال در خلاف جهت اصلی به دستگاه هایی مثل پمپ جلوگیری می کند.

مزایا چک ولو

جلوگیری کردن از برگشت جریان سیال

بسته به نوع چک ولو، قادر به تحمل فشارهای پایین الی بالا

قابل استفاده بصورت افقی و عمودی

عملکرد خودکار

جلوگیری از اتفاق ضربه قوچ

واکنش سریع

عملکرد کاملا مکانیکی و عدم نیاز به برق

دارای قطعات داخلی کم

هزینه تعمیر و نگهداری پایین

فضای اشغال شده کم

معایب چک ولو

نامناسب در سیستم هایی با جریان پالس دار

عدم دسترسی به قطعات داخلی

امکان گیرکردن مکانیزم بازشونده (د

دیسک و لولا)

تعیین وضعیت باز و بسته بودن شیر دشوار می باشد

در بعضی انواع (دیسک دار) ایجاد سر و صدا در اثر ضربه زدن

کاربرد چک ولو

در قسمت های قبلی توضیح داده شد که وظیفه چک ولو یا شیر یک طرفه جلوگیری از برگشت جریان در جهت معکوس می باشد. به عبارت دیگر می توان گفت در

تمام صنایعی که سیستم پایپینگ دارند و جریان سیال از لوله برقرار است و بایستی سیال در یک جهت جریان داشته باشد شیر یک طرفه (چک ولو) کاربرد دارد.

حتی در ابعاد کوچک تر و خانگی در سیستم آبرسانی به ساختمان های مسکونی و بعد از کنتور آب و یا وسایل خانگی مثل ماشین لباسشویی و ماشین ظرفشویی نیز

شیر یک طرفه کاربرد دارد. چک ولو در صنایع مختلفی از جمله موارد زیر بکار می رود؛

خطوط لوله کشی در پتروشیمی، پالایشگاه

تاسیسات و سیستم های HVAC

خطوط مایع سازی نیتروژن

خطوط انتقال مواد شیمیایی

و در صنایع نفت و گاز، صنایع غذایی و دارویی و نیروگاه ها و به طور کلی در اکثر صنایعی که در آنها دستگاه هایی مثل پمپ، کمپرسور و یا تجهیزات ابزار دقیق

مثل فولوتر و … استفاده می شود به منظور جلوگیری از آسیب به آنها در موقع برگشت سیال شیر یک طرفه کاربرد اساسی دارد.

 

چک ولو لولایی یا دریچه ای (Swing check valve)

در چک ولو لولایی مکانیزم بازشونده یک دیسک یا صفحه می باشد که بصورت عمود بر جریان سیال عبوری بوسیله یک پین به بدنه لولا می شود. این دیسک فقط در

یک جهت می تواند تغییر جهت دهد و با حرکتی شبیه آونگ، مسیر عبور جریان سیال را باز و بسته می کند. با به حرکت در آمدن سیال قبل چک ولو و افزایش فشار

پشت لولا، دیسک از قسمت لولا باز شده و جریان سیال از شیر عبور می کند.

زمانی که فشار سیال کاهش پیدا می کند و برگشت جریان سیال اتفاق می افتد، دیسک پایین آمده و به قسمت سیت متصل می شود و بنابراین مسیر جریان سیال

مسدود و قطع می شود. چک ولو لولایی نسبتا ارزان قیمت می باشد و بصورت خودکار عمل می کند. در کاربردهایی که سیال حاوی ذرات جامد زیاد می باشد این نوع

شیر یک طرفه مناسب می باشد.